Βόλτα, Αλεσάντρο

(Alessandro Volta, Κόμο 1745 – 1827).Ιταλός φυσικός. Καταγόταν από οικογένεια ευγενών και έλαβε άριστη φιλολογική μόρφωση, αλλά αφοσιώθηκε στις θετικές επιστήμες στις οποίες διέπρεψε, αν και ουσιαστικά ήταν αυτοδίδακτος. Νέος ακόμα κατασκεύασε το ηλεκτροφόρο, πρωτότυπο της ηλεκτροστατικής επαγωγικής μηχανής, και ανακάλυψε το μεθάνιο. Μελετώντας τα εύφλεκτα αέρια, ο Β. επινόησε μια απλή πειραματική συσκευή που ονομάστηκε πιστόλι του Β.ηλεκτρικό πιστόλι. Με το όργανο αυτό προκαλούσε την έκρηξη ενός αερίου με ηλεκτρικό σπινθήρα. Το πείραμα, που είχε σκοπό να αποδείξει απλώς τα χημικά αποτελέσματα του ηλεκτρικού σπινθήρα, απέκτησε μεγάλο πρακτικό ενδιαφέρον, γιατί υπέδειξε τη μέθοδο ένωσης του καύσιμου μείγματος στους κινητήρες εσωτερικής καύσης. Ο Β. απέκτησε μεγάλη φήμη από τις εργασίες του και το 1779 ονομάστηκε καθηγητής της φυσικής στο πανεπιστήμιο της Παβία, όπου αργότερα πειραματίστηκε στο φαινόμενο Β. επαφής και κατασκεύασε την πρώτη στήλη. Επινόησε επίσης το ηλεκτροσκόπιο με πυκνωτή, για να καταστήσει εμφανή τα ασθενή δυναμικά που εμφανίζονται στα ζεύγη χαλκού-ψευδαργύρου. Γνωστός σε όλη την Ευρώπη ως ο μεγαλύτερος φυσικός της εποχής του, ο Β. τιμήθηκε με υψηλές διακρίσεις και έγινε μέλος πολλών Ακαδημιών· ο Ναπολέων τον ονόμασε γερουσιαστή του βασιλείου της Ιταλίας και τον κάλεσε στο Παρίσι για να παραλάβει το χρυσό μετάλλιο του ινστιτούτου της Γαλλίας, όπου ο Β. επέδειξε στον Βοναπάρτη τη στήλη του. Οι εργασίες του Β. απέκτησαν τεράστια σημασία, γιατί η εφεύρεση της στήλης άνοιξε τον δρόμο στην πρακτική εκμετάλλευση της ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ οι προηγούμενες ηλεκτροστατικές έρευνες (βλ. λ. ηλεκτρισμός) δεν κατόρθωσαν να φτάσουν σε αυτό το αποτέλεσμα. Με την ηλεκτροστατική επαγωγή μπορούσαν να συσσωρευτούν μεγάλες ποσότητες ηλεκτρικών φορτίων σε ένα σώμα, αλλά η εκφόρτισή τους –παρότι έφερνε συχνά εντυπωσιακά αποτελέσματα– ήταν βραχύτατης διάρκειας. Η ανακάλυψη του φαινομένου επαφήςφαινομένου Β. επέτρεψε τη συνεχή δίοδο ηλεκτρικών φορτίων μέσω ενός αγωγού. Αν και οι πρώτες παρατηρήσεις έγιναν από τον Γκαλβάνι, η σωστή ερμηνεία του φαινομένου, που συνίσταται στην εμφάνιση διαφοράς δυναμικού στο σημείο επαφής δύο μετάλλων (φαινόμενο Β.) οφείλεται στην επιστημονική διάνοια του Β. Αποτέλεσμα της ερμηνείας αυτής υπήρξε η επιτυχής κατασκευή της στήλης, δηλαδή ενός μέσου παραγωγής του συνεχούς ηλεκτρικού ρεύματος. Στην εφεύρεση της στήλης θεμελιώδης υπήρξε η παρατήρηση της ανάγκης να παρεμβληθεί μεταξύ των διμεταλλικών ζευγών ένας ηλεκτρολύτης (που ο Β. ονόμασε αγωγό δεύτερου είδους). Χωρίς αυτόν, η διαφορά δυναμικού μεταξύ των δύο μετάλλων εκμηδενίζεται μόλις κλείσει το κύκλωμα. Η δυνατότητα παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος επέτρεψε την ηλεκτρόλυση και την ανακάλυψη της μαγνητικής δράσης του ηλεκτρικού ρεύματος, που άνοιξαν τον δρόμο για τις μεγάλες εφαρμογές του ηλεκτρισμού. Έτσι, το όνομα του Β. είναι συνδεδεμένο με μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις που οδήγησαν στη σύγχρονη τεχνική και επιστημονική πρόοδο. Ο Β. μελέτησε επίσης και τη διαστολή των αερίων υπό σταθερή πίεση σε συνάρτηση με τη μεταβολή της θερμοκρασίας. Απέδειξε ότι ο συντελεστής διαστολής του αέρα είναι σταθερός όταν μεταβληθεί κατά έναν βαθμό η θερμοκρασία (νόμος των Β.-Γκέι Λουσάκ) και βρήκε ότι η σταθερά αυτή ισούται με 0,003637, τιμή πολύ κοντά στην ακριβή, η οποία είναι 1/273. Χαλκογραφία του Zav Μισέλ Μορό, του λεγόμενου Μορό του Νεότερου, για τον «Αγαθούλη» του Βολτέρου (Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι). "Ο Αλεσάντρο Βόλτα στο εργαστήριό του", πίνακας του Αρτ. Φεράρι (Μουσείο Βόλτα, Κόμο, Ιταλία? φωτ. Nat).